Fann spor etter jernproduksjon på Seljestad

Førebuingane til å bygge den 12,7 km lange tunnelen på E134 mellom Seljestad og Røldal er godt i gang. I sommar har det vore arkelogiske utgravingar i reguleringsområdet, og det resulterte i spanande funn.

– Her på Hesjabakk har me avdekka eit stort omnsanlegg med tre slagghaugar og minst sju kolgropar. Så det er tydeleg at det har vore jernproduksjon i ganske stor skala her, for 1 000 til 1 500 år sidan, seier arkeolog og utgravingsleiar Christine Tøssebro frå Universitetet i Bergen.

Ho visar fram ein firkanta steinformasjon midt i ein glenne i skogen. Dette er omnen i jernvinne-anlegget, og rundt den har dei funne fleire slagghaugar, der avfallsprodukta frå jernutvinninga har vore samla.

Skal C14-daterast

– Me reknar ut volumet av slagghaugane for å finne ut cirka kor mykje jern dei har produsert, og i snitt reknar me at dei kunne produsere 0,7 kg jern per kilo slagg. Me skal også C14-datere kol frå kolgropane dei har etterlate seg. Det vil gje oss nøyaktig tidfesting av funnet, men me vil ikkje få svar å desse prøvene før om eit par månader, seier Tøssebro.

Ho anslår at anlegget har forsynt folk i eit vidt omland med jern, som nok blei brukt til å lage gårdsreiskap, naglar til byggverk og kanskje eitt og anna våpen. Det er også observert fleire kolgroper i eit vidt område rundt den regulerte vegtraseen, som blir liggande urørte også etter at vegen er ferdig. Jernvinna på Seljestad ligg like ved den eldgamle ferdselsveien over Haukelifjell, så produksjonen frå anlegget kan ha gått i fleire retningar.

Grundig dokumentert

Byggeleiar Frode Lykkebø i Statens vegvesen har følgt nøye med på utgravinga frå sidelinja. Han og kollegaene er klare for å starte på den nye ferdselsvegen mellom Seljestad og Røldal, no etter dagens standard med gul midtlinje og tunnel gjennom fjellet.

– Det har vore svært interessant å følgje arkeologane sitt arbeid. Spora etter jernutvinning her har vore kjent i alle fall sidan 90-talet, og no får vi det grundig dokumentert. Størrelsen på anlegget er det som har overraska meg mest – at dei har drive nærmast fabrikkutvinning av jern for over tusen år sidan, seier Lykkebø.

Han kan fortelje at KS2-prosessen for E134 Seljestad–Røldal er ferdig, og no ventar dei på at Stortinget skal vedta stortingsproposisjonen for veganlegget.

Tunnelen løyser utfordringar

– Vi er i gang med noko førebuande arbeid, slik som grunnerverv og forhandlingar med grunneigarar om å løyse inn grunn. Og me ser veldig fram til å komme i gang med å bygge vegen, seier Lykkebø.

Ny E134 skal gå inn i tunnel ved Hesjabakk på Seljestad, og tunnelen munner ut 12,7 km lenger aust. Det nye tunnelen gjer at ein vil sleppe å køyre opp Seljestad-svingane, og ved Røldal treng ein ikkje lenger å sleppe seg heilt ned til Røldalsvatnet, då den nye tunnelen kjem ut oppe ved Liamyrane, på austsida av Røldal tettstad.

– Dei gamle tunnelane er for låge og for trange, og det er så vidt dei store lastebilane klarar å bruke dei. Men største problemet er vel eigentleg vinterforholda i stigningane opp til tunnelane og mellom dei, seier Lykkebø.

Vegprosjektet E134 Seljestad–Røldal skal bygge eitt løp av den 12,7 km lange tunnelen. I planane er det regulert for toløps-tunnel, men løp nr 2 kjem når behovet og økonomien tilseier ei utviding av veganlegget.