Kartlegg havbotn i Bjørnafjorden

I DOF Subsea-båten «Geosund» sit Arne Kavli, Adeel Muhammad Mazhar og Tore Thomassen. Dei er geologar og geoteknikar i Statens vegvesen. Saman med mannskap frå DOF Subsea har dei brukt fleire dagar på å granske havbotn i Bjørnafjorden ved hjelp av eit «Remotely operated vehicle» (ROV), som er eit fjernstyrt undersjøisk fartøy. ROV-en skal frakte det teamet treng av utstyr 500 meter ned i havdjupet under dei.

Granskinga er ein del av utgreiingsarbeidet Ferjefri E39 – prosjektet som førebur fjordkryssinga av den fem kilometer lange Bjørnafjorden. Det vert jobba med fleire brutypar med ulike krav til forankring i havbotn. Kva granskinga finn ut om dei geologiske forholda under havoverflata vil vera avgjerande for kva type bru ein skal velje. Utgreiinga skal gje svar på kor i havbotn det er best å forankre brua, kva ankertypar passer best og kva det betyr økonomisk.

Kartlegg havbotn med ubåtteknologi

Utstyret på ROV-en krev at ein kjem nært på havbotn for å få rett kvalitet på datagrunnlaget, som skal seie kor ein kan plassera ankera. Derifrå går det tjukke vaierar til overflata for å halde fast brua. Utstyret som vert nytta, eit avansert ekkolodd: «Sub Bottom Profiler» (SBP), er sendt 500 meter under havoverflata.  Ekkoloddet er av eit slikt kaliber at det greier å trenga ned i sedimenta og dermed gje eit bilete av sedimentlaga. For dei fleste er eit slikt bilete lite forståelig, men for ein geolog eller geoteknikkar avslørar det heile den geologiske avsetningshistoria. Her kan dei sjå kva tidsepoke det var størst tilførsel av sediment og når det har vore ras. I tillegg tek dei i bruk eit «multistråle ekkolodd» og «side scan sonar» for å kartleggje havbotn.

- Det gjev ein nesten fotografisk framstilling av overflata på havbotn. Opphavleg blei dette utvikla for ubåtar til kartlegging og navigasjon, fortel Tore Thomassen, geolog i Statens vegvesen.

Med SBP sender dei lydbølgjer ned i sedimenta på havbotn. For kvar gong ei lydbølgja treff eit sedimentlag, blir lyden reflektert tilbake til ein sensor på ekkoloddet. På ei slik måte blir dei ulike sedimentlaga registert. Thomassen forklarar at det på mange måtar er det same prinsippet som oljeselskap brukar for å samle inn seismikk. Skilnaden er at ein ikkje treng å gå så djupt ned havbotn.

- Me må også ta omsyn til fiskebruk og oppdrettsanlegg i nærleiken slik vi ikkje gjer skade på disse. Det er difor viktig at vi brukar så lite energi som mogeleg i signalet vi sendar ut, men likevel nok til å kome tilstrekkeleg djupt, seier Thomassen.

Leitar etter ustabile massar

Havbotn i fjorden er samansatt og kompleks. Hovudoppgåva til dei om bord er å sørge for å avdekke stabile massar og område med risiko for undersjøisk ras. I område der det ikkje er sediment, granskar dei kva bergartar som finns. Dei ser også på kvaliteten på bergartane, slik som grad av sprekkar og bløtt og hardt fjell.
Arbeidslaget peiker på at dei mest sannsynleg må bruke fleire forskjellige typar anker for å holde brua stabil. Der kor det er blaute sediment kan ein ha sugeankere som suger seg ned i leirgrunnen på havbotn. Det blir same prinsippet som å presse ei bøtte ned i sanden på stranda for så å prøve å dra den opp igjen - den sitter godt fast! Andre stader kor det er lite eller ingen sediment vil ein bruke ballastkasser, som er store betongkasser på størrelse med hus. Desse vert fylt med massar, til dømes stein, sand, eller leire.

Takkar samarbeidspartnaren DOF Subsea

Tilbake på land skal ein gå i gang med analysearbeidet. Resultata skal tolkast og rapporterast av DOF slik at Vegvesenet kan starte det vidare arbeidet med ankerutvikling.
- Dette har vore ein omfattande jobb, og vi må takke DOF Subsea for et godt samarbeid. Hele mannskapet har stått på for å få jobben gjort raskt og riktig, avsluttar Thomassen.

For meir informasjon om oppdraget, kontakt:
Tore Thomassen, geolog i Statens vegvesen;